บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงการใช้พื้นที่ชุมชนป้อมมหากาฬในช่วงเวลาตั้งแต่
พ.ศ. 2502-2561 และผลกระทบด้านพื้นที่ วิถีชีวิต และผู้คน ที่เกิดขึ้นกับชาวบ้านหลังจากย้ายออกจากชุมชนป้อม
มหากาฬ โดยค้นคว้าข้อมูลจากเอกสารชั้นต้นและเอกสารชั้นรอง รวมทั้งใช้หลักฐานประเภทแผนที่ ภาพถ่าย
และข้อมูลสัมภาษณ์
ผลการศึกษา พบว่าพื้นที่ที่เคยเป็นที่ตั้งของชุมชนป้อมมหากาฬมีพัฒนาการสืบเนื่องมาจากชุมชน
ชานพระนครในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้นและดำรงอยู่เรื่อยมาจนกระทั่งประสบกับการเปลี่ยนแปลงด้านการใช้
พื้นที่ครั้งสำคัญใน พ.ศ. 2502 ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงการใช้พื้นที่ของชุมชนป้อมมหากาฬ
เนื่องจากรัฐบาลสมัยจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ มีแนวคิดที่จัดซื้อที่ดินบริเวณนี้เพื่อสร้างสวนสาธารณะพร้อมกับ
ส่งเสริมให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวแห่งใหม่ของกรุงเทพมหานคร และนับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา กรุงเทพมหานคร
ซึ่งเป็นหน่วยงานหลักที่มีหน้าที่ดูแลโครงการจัดสร้างสวนสาธารณะได้เข้ามาใช้พื้นที่ชุมชนป้อมมหากาฬเรื่อยมา
ผ่านโครงการต่างๆ ที่สำคัญ อาทิ การจัดทำโครงการกรุงรัตนโกสินทร์ พ.ศ. 2525 การออกพระราชกฤษฎีกา
เวนคืนที่ดิน พ.ศ. 2535 ซึ่งนาไปสู่ความขัดแย้งระหว่างชุมชนกับกรุงเทพมหานครที่มีมาอย่างยาวนานถึง 25 ปี
การต่อสู้เพื่อปกป้องชุมชนป้อมมหากาฬของชาวบ้านสิ้นสุดลงใน พ.ศ. 2561 ถือเป็นจุดสิ้นสุดการใช้พื้นที่เพื่ออยู่
อาศัยของชาวบ้าน และเป็นจุดเริ่ม ต้นการใช้พื้นที่ของกรุงเทพมหานครเพื่อจัดสร้างสวนสาธารณะที่เปิดโอกาส
ให้ประชาชนทั่ว่ไปเข้าใช้บริการหลังจากย้ายออกจากชุมชน ชาวบ้านได้รับผลกระทบทั้งด้านพื้นที่ วิถีชีวิต และ
ผู้คน อย่างไรก็ตาม ทุกคนต่างไม่สิ้นหวัง พร้อมเผชิญหน้ากับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นและปรับตัวเพื่อดำเนินชีวิต
ต่อไปในแหล่งที่อยู่ใหม่
This article examines land use changes in the Mahakan community from 1959 to 2018, the impact
on these areas, and the way of life after moving out of the Mahakan community. This article studied and
researched both the primary and secondary documents. In addition, evidence, maps, photos and interview
information were also examined.
The results revealed that the Mahakan community is a suburb of Chan Phra Nakhon, which was
established in the early Rattanakosin period and continued until experiencing a significant changes in terms
of land use in 1959, which was the beginning of the use of the Mahakan community. This was due to the
fact that the government of Field Marshal Sarit Thanarat had purchased of land with the intention of building
a public park to be promoted it as a new tourist attraction in Bangkok. Since then, the main unit responsible
for overseeing the park building project has been continuously used by the Mahakan community area
through various important projects, such as the Rattanakosin Project in 1982 and the issuance of a land
decree in 1992. This has led twenty-five years of conflict between the villagers and Bangkok. The struggle
to protect the Mahakan community of villagers ended in 2 5 6 1 and marked the end of the space for the
residents and the beginning of the use of this area of the city to build a park open to public access. After
moving out of the community, the villagers were affected in terms of areas, ways of life and people.
However, not everyone has abandoned the area, while other have adapted living in a new place.
